Benxamín Vázquez Gonzalez, Xornalista e escritor.
O mesmo que ocorre cando un quere coller unha cereixa dun cesto e saen varias collidas polos rabos, compráceme atender algunhas preguntas e suxestións sobre as lembranzas que tratei anteriormente, aínda que non sexan familiares nin se visen dende a nosa casa. Así ato cabos, coma se fosen anotacións á marxe, ampliando comentarios recibidos polo Facebook.
Os Cela do Carballiño [Díxome José Antonio Reboiro Rivera que lembraba o almacén de Manuel Doval, encargado tamén do Cine Alameda, e de Eduardo Cela, “que foron mestres meus e titores en 5º e 1º de EXB”]. Pois si, eses Cela tiñan casa no primeiro andar do edificio, ubicado no cruce das rúas hoxe en día chamadas Conde de Vallellano e Rosalía Castro, onde se atopaba a antiga farmacia de don Sinforiano, fundada en 1904, que logo pasaría a ser do Fontaíñas. Aí vivían Ramona Cela Castro co seu home Manuel Doval e outros membros da familia. Recordo ter visto nesa vivenda un cadro de grandes dimensións feito polo pintor Dario Cela Corral, que obtivera unha bolsa de estudos en Florencia e pintara, a principios do XX, a cúpula acristalada e mais un fresco na parede do Balneario, onde se colgaría posteriormente un reloxo de cuco, pero esas obras desapareceron ao encalar tales espacios.
Son parentes do Nobel de Literatura Camilo José Cela, e é moi probable que a rama desa familia establecida no Carballiño procedese do Concello de Piñor, de onde eran oriundos. Confirmarame o parentesco Ángel Doval, Gelucho, cando estudaba o Preu en Santiago e paraba na nosa casa. Por iso CJC sitúou a novela “Mazurca para dos muertos” (1983) no municipio de Piñor, iniciando as páxinas do libro cun relato da beatificación do franciscán Juan Jacobo Fernández, do lugar de Moire, porque o estimaba coma un devanceiro dos Cela, ademais de incluir un plano dos lugares nos que se desenvolve a narración, coa guerra civil de trasfondo.
-Cando me falaron de Señorín en Almazán (Soria). E con respecto ao mestre Eduardo Cela, acórdame agora, que entre as diversas viaxes que teño feito, na procura de reportaxes audiovisuais de interese etnográfica, fumos a grabar o 17 de maio de 1991 a Danza del Zarrón, organizada pola Cofradía de Pastores da vila soriana de Almazán, na honra de San Pascual Bailón, protector celestial dese gremio. Daquela, íamos buscando coincidencias entre esas máscaras chamadas zarrones e os peliqueiros ou cigarróns que animan o Entroido no Val do Támega; pero nos atopamos tamén con outras gratas sorpresas. O presidente da confradía díxonos que entre os organizadores da festa, protagonizada só por descendentes de pastores adnamantinos, había dous galegos por dereito de consorte, ou sexa, por casaren con mulleres da familia pastoril. Presentoume un danzante que era de Tomiño, e avisoume que ía vir outro de Señorín.
-Como, de Señorín?, pero si esa é unha aldea do Carballiño, de onde son eu; é un pequeno lugar que avistaba dende a miña casa todas as mañás, contesteille.
Mais non obtiven ningunha resposta, ata que dalí a pouco chegou un home duns 35 anos, chamado Etelvino. Díxonos que era de Señorín, e non podía dicir outra cousa, “pois aí nacín, me criei, e fun á escola de don Eduardo. O Carballiño apenas o coñezo, fun só polas feiras ou nalgunha data, que xa non acordo. Por iso –advertiunos- se son dalgún sitio, son de Señorín”.
Fixen referencia a ese encontro, a máis de 700 kilómetros de distancia (coa anécdota incluida, elevada a categoría) no pregón da Festa da Mimosa de 1993, convidado polo Casino, salientando que o Etelvino levaba consigo a súa patria máis entrañable: a das primeiras olladas e sentimentos da vida. E dicía de onde viña, aínda que a xente non puidese localizar ese lugar no mapa. Asi mesmo no pregón lin un texto de Alvaro Cunqueiro (que non vou reproducir aquí para non alongar o artigo) no que advertía que levaba a Mondoñedo na alma, ata o punto que cando describía a Bretaña; as illas que habitara o vello Simbad, ou calquera outro país, máis ou menos fabuloso, reconocible ou non, andaba a pensar sempre na cidade onde naceu.
Cavilando ben, iso nos pasa a todos, mesmo dunha maneira subconsciente. As primeiras imaxes non se borran, serven de contraste para o que andamos a ver no presente.
–A comadroa Ignacia Molina e a familia Varela García. [“Recuerdo perfectamente muchas cosas y a muchas personas sobre las que escribes. Esa comadrona me ayudó a nacer”, díxome Marisol Novoa Rodríguez] Certamente Ignacia Fernández, durante moitos anos, asistíu aos partos de todo -ou de case todo– O Carballiño e mesmo das aldeas da redonda. Ademais, non só axudou a traer bebés ao mundo, senón que tivo tamén seis fillos: Isabel, que casaría co mestre José Varela; Eugenio, practicante coñecido polo alcume de Geno, que andou a percorrer a vila e os seus arredores nun ciclomotor Lambretta, para poñer inxeccións e mesmo dar consellos hixiénico-sanitarios a domicilio, e mais Sira, que segundo me dixeron aínda vive no Carballiño, cuns 90 anos de idade. Os outros tres fillos foron Juan, Sando e Pepita
O mestre José Varela foi sucesor de meu pai no Grupo Escolar. E a familia Varela García compóñena cinco irmáns moi estimados: Luisa, que emigrou de nova a México; Fernando, prestixioso matemático, viuvo da catedrática na Complutense de Madrid e expresidenta da Real Academia de Farmacia, María Teresa Miras Portugal, falecida o 28 de maio; Alberto, biólogo; César, matemático e especialista en Filoloxía toponímica galega, e Carlos, exfiscal superior de Galicia e destacado defensor da normalización do Galego na Administración de Xustiza.
Os profesionais do maxisterio adoitaban coñecer ao meu pai polo segundo apelido, o Senra. Por iso, cando José Varela ía á Biblioteca Pública do Carballiño (BPC) dícialle ao bibliotecario, o meu irmán Joseíto; “mira Senriña, vou levar este libro para casa e devolvocho mañá”; “andas moi ocupado, Senriña, se queres bótoche unha man”… e cousas polo estilo.
Daquela na BPC facianse lecturas continuadas do Quixote; de obras de autores aos que a RAG dedicaba o “Día das Letras Galegas”; da novela El Cisne de Vilamorta, etc; os mozos ían a preparar os exames, e mesmo se convocaba aos nenos de Primaria para a iniciación e comprensión da lectura. Todo iso foi esmorecendo, pouco a pouco, ata que a Biblioteca se fechou, sen máis. Con todo, coido que sería moi oportuna a reapertura dese servizo público, baixo a dirección dunha persoa con iniciativa, mínimanente cualificada, por canto anima ao diálogo e cohesiona a vila. Conste que o Joseíto se xubilou hai xa dez anos.
Aínda pode haber máis cereixas no cesto. (Continuará).
Outros artigos de Benxamín Vázquez :
Lembranzas familiares do Carballiño (I): Visto dende a nosa casa
