Filosofía delenda est

Avelino Muleiro García :

-Licenciado en Filosofía pola Universidade de Barcelona.
-Catedrático de Filosofía do Instituto Alexandre Bóveda (Vigo).
-Director durante seis cursos académicos do IB. Alexandre Bóveda.

AVANTAR ACTIVIDADES

Non só Putin é invasor. No mundo atopamos invasores iguais ou aínda máis perigosos que el. A putinada é territorial, xeográfica, pero tamén hai invasións sociolóxicas, psicolóxicas, políticas, profesionais… que no fondo actúan cos mesmos métodos e finalidade: asaltar unha posesión allea para impoñer o seu dominio e control sobre o invadido. O invasor conta sempre co seu poder, físico ou institucional, para consolidar a estratexia invasora, case sempre incitado por motivacións ocultas e sen o máis mínimo sentimento de pudor ante quen rexeita a ignominia. Pero fronte a unha obervación perspicaz e crítica da realidade na que se move o invasor non podemos quedar indiferentes.

Nestes momentos, atopámonos ante un plan preconcibido polo Ministerio de Educación que vaticina receo, inquietude e pesadume nos gonzos intelectuais da sociedade. É previsible unha inminente invasión institucional no curriculum académico da nosa xuventude. Ameazas ministeriais albícanse no horizonte escolar para os próximos cursos, un de cuxos efectos colaterais supón unha invasión letal para a filosofía.  A supresión da asignatura de filosofía do curriculum dos nosos adolescentes e xoves é un auténtico crime pedagóxico e unha forma obscena de invadir o seu territorio intelectual asoballando os seus dereitos na súa etapa formativa. Como se lle pode impedir á nosa xuventude coñecer os patriarcas referentes da cultura occidental? Resulta incomprensible esa poda intelectual, a non ser que se pretendan borrar os alicerces culturais da nosa historia, igual que se encargaba de borrar Winston Smith a referencia aos nomes das persoas desaparecidas ou asasinadas polo Partido Único desde o Ministerio da Verdade na distópica novela orweliana 1984.

Por que teñen que ignorar os nosos mozos e mozas que é un concepto ou unha idea, un argumento ou unha inferencia lóxica, se despois de todo tales elementos son a base cos que se tecen os discursos? Que culpa teñen os estudantes de descoñecer as regras dunha boa argumentación ou de desestimar os principios lóxicos dun debate? Que razón hai para que carezan de criterio para pensar e opinar libremente, para distinguir a verdade da veracidade, a falsidade da mentira, ou para diferenciar a indución da dedución? Quizais non teñen dereito a comprender que principios sosteñen os valores nos que son educados e rexen na sociedade na que viven? Pois todo iso, e moito máis, vai ser a consecuencia do asasinato da filosofía na ESO e da súa ablación no Bacharelato. Os estrategas ministeriais intentan enlousar as mentes adolescentes cunha pedagoxía esclerosa impoñendo unha esixencia procrustesiana a medida sen posibilidade de que os discentes se atrevan a cuestionar o máis elemental dos conceptos integrados en cada asignatura curricular. Os sabios ministeriais proclaman que se debe eliminar a aprendizaxe memorística, pero logo impoñen disciplinas curriculares nas que resulta imposible superalas se non se bota man da memoria.

Pero a pregunta inmediata dese disparate cultural parece obvia: Cui prodest? A quen favorece esta revolución pedagóxica? A resposta tería que dala quen leva a cabo tal despropósito, é dicir, o Ministerio responsable desa iniciativa. Ben é certo que esa ameaza vén incubando desde hai tempo, de forma máis evidente nos distintos Gobernos dos últimos anos do PP e do PSOE coas súas leis Loe, Lomce e Lomloe. Primeiro, podando horas da asignatura no calendario educativo; despois, eliminando partes da asignatura, como a Historia da Filosofía en determinadas modalidades de Bacherelato; agora, na LOMLOE, a asignatura de Ética queda substituída en cuarto curso da ESO por Educación en Valores Cívicos e Éticos, unha disciplina estritamente normativa e carente de reflexión e fundamentación crítica. Non se vai deliberar nin debater na clase sobre a esencia ou natureza dos valores, nin que son ou que estimación e alcance teñen na sociedade… Seguramente se vai establecer un catálogo de valores. E que valores van aparecer nesa adánica asignatura? O catecismo moral do poder político? Quizais, a fórmula axiolóxica do Gran hermano? Talvez, a cataquese ética de Sálvame? Se cadra, a deontoloxía da “Isla de las tenciones”?

Con este previsible historial clínico, calquera pode diagnosticar perfectamente o estado de saúde da filosofía no ensino e, en consecuencia, pode anticiparlle á paciente un prognóstico de futuro nefando.

O quid da cuestión

Creo que a moi poucas persoas se lles escapa a razón desta persecución, invasión, ameazas, asasinato e fulminación da filosofía. O Goberno ten o firme propósito de borrala do curriculum do Ensino Secundario. Filosofía delenda! Borremos do mapa curricular a filosofía. A ministra de educación, desde o Ministerio do ramo, lanza esta proclama á sociedade:  Ceterum censeo Philosophiam esse delendam, emulando ao vello Catón no Senado, onde sempre remataba: Ceterum censeo Carthaginem esse delendam

Con todo, penso que a filosofía e os filósofos non van estar sos nas súas exequias porque, ao parecer, os historiadores se van sumar ao pranto. E pode que fagan acto de presenza na liturxia dese funeral algúns docentes máis.

            Pero, cales poden ser as causas desa fobia institucional á filosofía? A min ocórrenseme varias, e cada unha delas non exclúe ás outras.

1.- Unha posible razón puidese ser a pretensión dos Gobernos de que o mozo e a moza ignoren que existiu un tal Platón que escribiu diálogos como a República, advertindo que a democracia pode derivar en demagoxia. A calquera cidadán ou cidadá, aínda que só fose por curiosidade de saber (“todo ser humano é por natureza filósofo, porque quere saber” -como dixera Aristóteles na súa Metafísica), non se anoxaría por ter información sobre tal personaxe. A máis dun lle soará un libro titulado Máis Platón e menos Prozac, e terá curiosidade por saber quen foi ese tal Platón. Pois ben, lendo a Platón, sentímolo tan próximo a nós porque descubrimos as grandes similitudes que temos coa súa situación e cos seus problemas. Na Grecia clásica, nos tempos de Platón, créase a democracia; os gregos son os grandes creadores das primeiras democracias, unhas formas de goberno que se perden durante dous mil anos na historia occidental, aínda que as persoas desas épocas históricas nunca perderon de vista aos grandes creadores atenienses. Moitos séculos despois recuperámola e comprobamos que se repiten os problemas daquela época grega en que se fundou. Agora, despois de recuperala, cos mesmos ou similares problemas dos tempos da Grecia clásica, o proxecto principal de Platón volve estar de plena vixencia, e por tal motivo as grandes aportacións do mestre de Aristóteles son máis pertinentes que nunca.

En cambio, parece que a nosa sociedade, dirixida polos gobernantes de turno, se está esquecendo de Platón e doutros pensadores coma el; pero temos que espertar e decatarnos que rememorando a todos eses filósofos aprendemos a estimar os valores, a cuestionarnos todas as cousas entre as que nos movemos, a preguntarnos por todo o que nos afecta, a ter un pensamento crítico e a cuestionarnos e a sacar as nosas propias conclusións. Podería pensarse que ter valores é algo obsoleto e antigo, e na nosa sociedade ás veces parece que é así. En cambio, non deberiamos caer nesa actitude, porque entón claudicaríamos ante os demagogos.

            En efecto, os demagogos teñen actualmente un peso enorme. E os peores demagogos apelan a valores das peores paixóns, como o medo e o odio. Desa maneira procuran avivar todas esas paixóns para que a xente non pense e siga sendo ignorante mentres eles actúan ao seu gusto. Xa o denunciou un dos nosos grandes escritores: “Un pueblo idiota es la seguridad del tirano” (Quevedo). Unha sociedade que non reflexiona queda a expensas do tirano, que utiliza estratexias emocionais cos perigos que iso supón, como resaltaba Platón. De aí á tiranía hai un paso.

            Pero non só Platón pode ser estorbo para os Gobernos, pois o seu discípulo Aristóteles tampouco lles pode resultar empático aos gobernantes cando lles advirte, ao inicio da súa Política, que resulta imposible rexer un país se se fai en contra da opinión pública e do interese común.  

2.- Outra posible explicación desa filosofobia dos nosos gobernantes sería impedir que a xuventude lea libros como O Príncipe de Maquiavelo -onde se dan leccións ao  gobernante para que á marxe da ética logre o poder- colocando aos lectores en situación de alerta e ameaza ante actitudes improcedentes dos seus gobernantes: “o gobernante debe ter como finalidade máxima conservar o poder e para iso terá que aprender a non ser sempre bo, senón que deberá comportarse de conformidade coas circunstancias e necesidades do momento” (O príncipe. Cap. XV). Un pouco máis adiante, Maquiavelo asesora ao gobernante a incumprir as súas promesas, a romper os pactos e a non respectar a súa palabra se ve perigo de perder o poder:

“Non cabe dúbida de que é bo para un príncipe manter a súa palabra e vivir con integridade sen enganos nin astucias. Con todo, a experiencia do noso tempo demóstranos que os príncipes que alcanzaron maior gloria son aqueles que para nada tiveron en conta a súa palabra e que con astucia souberon enganar a quen confiaba neles, acabando por triunfar daqueles que baseaban a súa conduta na lealdade. O príncipe debe saber actuar como os animais, pode escoller como modelos ao león e á raposa. O león non sabe librarse das redes que lle tenden os homes, e a raposa sucumbe ante os lobos. Será necesario pois ser raposa para coñecer as redes e non caer nelas, e león para espantar aos lobos. Os que queiran obrar como leóns non saben o que fan. O príncipe sabio non pode gardar a súa palabra se tal cousa lle prexudica ou se as causas que lle induciron a facer promesas xa se extinguiron. Se todos os homes fosen xente de ben, gardaríame eu moito de dar tales regras, pero como todos son perversos e non manteñen a súa palabra, tampouco o príncipe ten por que gardala. E a un príncipe non han de faltarlle nunca boas razóns para xustificar a súa actitude… Pero hai que saber representar este papel con moito disimulo e astucia; facéndoo así, os homes son tan necios que non resulta difícil enganarlles” (O príncipe. Cap. XVIII).

3.- E non só impedir a lectura de obras mestras, senón tamén como entender a dignidade humana, os fundamentos éticos da moral, a distinción entre a realidade (noúmeno) e a aparencia (fenómeno), ou mesmo a paz entre Estados ou nacións como meta política. Pero se non estudamos a Kant, nin a Rousseau, nin a J. Locke… como imos entender eses principios? Que maneira hai de entender, con criterio e argumentos, o diálogo entre persoas e Gobernos para acadar acordos en vez de invasións e guerras como as que vivimos en directo, se ignoramos a acción comunicativa de Habermas?

            Estas ideas explícanse en filosofía, e parece importante que o alumnado as coñeza e que arme con elas a súa estrutura mental ante calquera posible ataque subrepticio e manipulador.

Os filósofos, estorbos do poder

O poder é polimorfo; reprodúcese en institucións, en individuos concretos, en ideoloxías… e con estratexias diversas e caras diferentes. Pola súa propia natureza trata de permanecer incólume, campante e tranquilo. Que ninguén nin nada intente retalo. De facelo, a reacción soe ser exemplar e inmediata. Ao longo da historia, a tensión entre o poder e forzas antagónicas foi unha constante dialéctica. O resultado desa tirantez hostil ladeouse a un lado ou a outro en función das circunstancias do momento.

             A filosofía e os filósofos levan desafiando ao poder desde sempre, escenificando o papel dun incómodo contrincante, de “mosca cojonera”. Pero o poder tampouco se quedou nunca parado e inactivo. Sempre respondeu ao desafío. Normalmente con desquite e represalias, moitas delas coa morte do rebelde. Examinemos algunhas destas escaramuzas.

O filósofo presocrático Anaxágoras explicaba que os astros non son deuses, como crían as autoridades relixiosas do momento e os gregos da súa época, senón rochas.  Esa actitude foi considerada unha impiedade (asebeia) e castigada polo poder relixioso coa pena de morte. Pero menos mal que pola intercesión de Pericles se lle permutou a pena capital pola expulsión de Atenas. Anaxágoras exiliouse en Lampsaco.

E quen non coñece a sentencia de morte contra Sócrates? Querefonte, gran amigo de Sócrates, despois de lle preguntar ao oráculo de Delfos quen era o máis sabio dos atenienses recibiu como resposta divina que era Sócrates. Pero Querefonte tivo oportunidade de lle facer unha segunda pregunta ao oráculo: como morrería Sócrates? A resposta de Apolo, deus do oráculo, foi tremenda: “A súa morte será violenta, a mans do home da mirada máis clara”. Aínda hoxe queda a incógnita de saber quen era o “home da mirada máis clara”, pero o que si sabemos é quen deseñou a condena de Sócrates a beber a cicuta que acabou coa súa vida. Dínolo o seu discípulo Platón no diálogo Apoloxía de Sócrates. Sócrates incordiaba aos poderes atenienses porque pensaba e ensinaba á xuventude a pensar correctamente, a non construír argumentos falaces e enganosos como adoitaban actuar os sofistas. Ao final, o tribunal condénao a morte por corromper á xuventude (entendían por corrupción a pedagoxía que utilizaba Sócrates ensinando á xuventude a pensar por si mesma e a rebelarse contra a manipulación) e por impiedade (asebeia), que consistía en criticar liturxias e rituais dos seus concidadáns con certas divindades atenienses.

            Tampouco Platón foi ben tratado polos gobernantes, ben é certo que non rematou de forma letal como no caso do seu mestre. Cando Platón visitou Siracusa, gobernada polo tirano Dionisio, dirixiuse ao seu discípulo Dión, tío do tirano, con estas palabras: “Creme, Dión, os males dos seres humanos non van finalizar ata que os gobernantes sexan verdadeiros filósofos”. Semanas máis tarde, Platón foi presentado por Dión ao seu sobriño Dionisio, a quen Platón lle explicou que “a vida feliz só pode ser a das persoas xustas, en tanto que a das inxustas resulta miserable”. Dionisio, dándose por aludido, expulsou de Siracusa a Platón e vendeuno como escravo.

            Despois da morte de Alexandre Magno, houbo un sentimento anti-macedonio xeneralizado en toda Grecia. En Atenas, destacados cidadáns acusaron a Aristóteles de impiedade (asebeia), un dos delitos polos que Sócrates recibira a pena de morte. Cando Aristóteles coñeceu esa denuncia, declarou que el non ía permitir que Atenas pecase dúas veces contra a filosofía. E fuxiu da cidade, exiliándose na illa de Eubea nunha leira propiedade da familia da súa nai.

            Esa persecución contra o pensamento libre non era unha práctica exclusiva de Grecia, tamén en China existen procesos similares. Na mesma época de Sócrates e Platón (s. V-IV), Confucio sufriu desterros en varias etapas da vida polas súas ideas.

            Así e todo, temos casos máis recentes que os de Grecia. No Renacemento é célebre o caso do matemático e filósofo Giordano Bruno, que foi queimado vivo na fogueira por propoñer que as estrelas non eran máis que soles afastados que tiñan os seus propios planetas, e que o noso Sol non era máis que unha desas estrelas. En cada planeta desas innumerables estrelas podería haber vida como na Terra. Iso icreaba un problema para o cristianismo, o do pecado e salvación por parte de Cristo das persoas dos outros planetas. Salvaría Cristo aos seres humanos do resto de planetas do Universo? Tería que morrer Cristo en cada un deses planetas no caso dun pecado orixinal propio? O poder relixioso respondeu esas preguntas queimándoo na fogueira no Campo de Fiori, Roma (ano 1600).

Na Idade Moderna sobran casos desa persecución á filosofía. Un deles é o de Voltaire, que foi encarcerado e exiliado en diversas ocasións por mor do seu carácter transgesor e das súas críticas á nobreza e á Igrexa.

Outro caso similar, aínda máis rocambolesco, corresponde a J. J. Rousseau. O seu libro o Emilio, sobre a educación, estaba centrado na maneira de educar aos nenos dunha maneira que non causase a corrupción da súa natureza humana innata, que era boa. Este libro inspirou o sistema educativo de Francia durante a Revolución. A pesar desas magníficas ideas expresadas no Emilio, hai unha sección no mesmo sobre a relixión, que foi a causa de que o libro fose prohibido. Na tese desa sección descríbese a un sacerdote católico suxerindo que o beneficio real de calquera relixión é a súa capacidade para inculcar a virtude nunha persoa e que a relixión en particular non importa. Este sacerdote rexeitaba o pecado orixinal e prestaba pouca importancia á revelación. Despois de ler o libro, o goberno francés emitiu unha orde de arresto contra Rousseau, polo que se viu obrigado a fuxir a Suíza. En Suíza tamén leran o Emilio, razón pola que lle dixeron que non podía quedar en Berna. Voltaire convidouno a vivir con el en París, pero rexeitou esa oferta e fuxiu a Môtiers (Suíza). Mais esa estancia só durou dous anos, xa que os sacerdotes locais decidiron que el era o Anticristo e tiña que ser expulsado da cidade. Pouco a pouco foi mellorando a súa reputación e finalmente regresou a Francia. Pero do que non se esqueceu nunca Rousseau foi de saír exiliado e decatarse de que as fogueiras estaban acesas.

O mesmo Karl Marx experimentou as gadoupas do poder. Cando en 1843 as autoridades prusianas pecharon o seu xornal Rheinische Zeitung (Gaceta Renana), Marx tivo que exiliarse a París. Foi alí onde coñeceu a Friedrich Engels e a Mikhail Bakunin. Pero en 1845, a pedimento do goberno prusiano, os franceses pecharon o seu xornal Deutsch-Französische Jahrbücher (Anais Franco-Alemáns) e botárono do país. Marx mudouse a Bruxelas, prometéndolle ao goberno belga que non escribiría sobre política contemporánea, o que implicaba perder a súa cidadanía prusiana nese momento para ser apátrida o resto da súa vida. Alí escribiu O Manifesto Comunista, en 1848. Logo, cando as revolucións se estenderon por Europa, o goberno belga acusou a Marx de ser parte dun complot para lanzar unha revolución en Bélxica, sendo arrestado no cárcere. Despois de saír da prisión fuxiu á Francia, onde residiu pouco tempo, para regresar a Colonia, onde seguiu axitando o levantamento comunista. De Colonia volveu ser expulsado, regresando a Paris, de onde o desterraron, rematando en Londres, onde pasou o resto da vida.

            Un caso aínda máis recente é o de Hannah Arendt, nada no seo dunha familia xudía en Alemaña antes do xurdimento do nazismo. Escribiu numerosos ensaios nos que atacaba ao partido nazi, tanto antes como despois da súa chegada ao poder. Foi denunciada a Gestapo por propaganda antiestatal, sendo arrestadas e retidas ela e a súa nai durante varios días. Depois de soltalas en espera de xuízo, fuxiron de noite desde Saxonia a Bohemia, con destino a Francia. Hannah perdeu a súa cidadanía e, antes da invasión alemá de Francia en 1940, foi arrestada e detida polos franceses como unha estranxeira inimiga. Despois da caída de Francia, ela e a súa familia volveron fuxir dos nazis a Estados Unidos, a través de Portugal.  

            E as últimas vítimas, a gran escala, do poder a mediados do século XX, constátase nos integrantes do Círculo de Viena (Wiener Kreis), que se viron obrigados polo réxime nazi a exiliarse en EEUU ou no Reino Unido, e algúns deles, como Moritz Schlick, perderon a vida vítimas do fanatismo imperante.   

            Son mínimos exemplos, pero relevantes, do risco de pensar nunha sociedade gobernada por políticos que buscan controlar a vida das persoas buscando sempre enfoques e tácticas “maquiavélicas” para conservar o poder. Por mera curiosidade, podíamos preguntarnos se os nosos gobernantes e políticos coñecen, e son conscientes, deses lances da vida dos Sócrates, Platón, Giordano Bruno, Marx, Wiener Kreis… e se pretenden reproducir, sen solución de continuidade, o mesmo modelo do poder que acabamos de revisar. Ou, ao revés, se ignoran esa historia e, sen sabelo, están reincidindo nos mesmos dislates. É máis posible esta segunda alternativa sabendo que algúns deles non chegaron a superar a ESO.

Alegato final

A filosofía, dado o seu carácter transversal, fai que sexa imprescindible para calquera tipo de formación dende a escola ata a universidade. A filosofía, que se identifica coa reflexión e co pensamento, é un símbolo de progreso, de liberdade, de futuro. Por iso é tan importante a memoria histórica dos grandes filósofos. Os seres humanos somos memoria. E hai que saber o que pasou para saber mellorar no futuro. 

Aos burócratas que pretenden xustificar a amputación da filosofía no curriculum da ESO aducindo como argumento a curta idade do alumnado, eu apórtolles como alegato da súa errónea argumentación a Carta de Epicuro de Samos (341-270) ao seu amigo Meneceo: 

“Que ninguén por ser mozo vacile en filosofar, nin por chegar á vellez se canse de filosofar, pois non hai ninguén demasiado prematuro nin demasiado atrasado no que incumbe á saúde da súa alma. O que di que o tempo de filosofar non chegou ou lle pasou xa é semellante ao que di que non lle chegou ou xa lle pasou o tempo para a felicidade. Deben filosofar tanto o mozo como o vello. Este para que, na súa vellez, rexuveneza nos bens pola alegría do vivido; aquel, para que sexa mozo e vello ao mesmo tempo pola súa intrepidez fronte ao futuro. É preciso que nos exercitemos naquilo que produce felicidade, cando a posuímos temos todo, cando nos falta facémolo todo por tela”.

            E para o resto de argumentos que tratan de xustificar a eliminación ou simplificación da filosofía no programa curricular do Bacharelato, preséntolles a defensa da filosofía por parte de mestres ilustres, de sabios que son referentes en todos os ámbitos culturais da nosa sociedade. Así, o gran pensador español J. Ortega y Gasset reta aos críticos coa filosofía desta maneira:  

“La filosofía es la base de la cultura y la cultura es lo que nos permite elegir, de modo que todos los hombres tienen una filosofía. Cada hijo de vecino […] tiene una filosofía -o mejor una filosofía le tiene, le tiene preso… Tanto en los pueblos como en los hombres la base de todo es la filosofía: la mayor parte de los hombres no lo advierten porque su filosofía está constituida por creencias, que, en lugar de tomarse como lo que en otro tiempo fueron, esto es, ideas, se toman por la realidad misma” (Ortega y Gasset).

O alegato do meu prezado mestre Emilio Lledó desafía con estas palabras a todos os que combaten a filosofía ou impiden que pensemos:  

            “La filosofía no es útil ni inútil, es inevitable. Todos nos hacemos preguntas y, en ese sentido, todos hacemos filosofía. La filosofía no es patrimonio, por tanto, de quienes nos dedicamos profesionalmente a ello sino, esencialmente, un puente que conecta las ciencias y las letras, los saberes científico-técnicos y las humanidades, la teoría y la práctica, por ello es igualmente inclasificable en un compartimento estanco. Voy a ser muy radical: porque no quieren que pensemos. La filosofía no es una cosa extraña; siempre fue una actitud crítica frente a la vida, frente a la realidad. Y todos los filósofos, desde los presocráticos a los más modernos, han tenido una actitud crítica para entender lo que es el mundo, lo que es el bien, lo que es la justicia, lo que es la sociabilidad, lo que es la lucha por la igualdad, lo que es la educación… Todo ese mundo ha surgido de planteamientos filosóficos. La filosofía es liberadora. Crea cultura, crea solidaridad, crea filantropía. Qué término tan bonito, amor a los demás, creado por Aristóteles, ahora en este país de separatismos en los que vivimos que me producen espanto… Aristóteles también dice que los conceptos fundamentales como el bien o la justicia deben expandirse por todo el mundo. Que tienen que globalizarse” (Emilio Lledó).

Sóbranlle argumentos e recursos dialécticos para reivindicar a filosofía ao meu querido profesor e amigo Jesús Mosterín:

“La filosofía es una dimensión humana. En la medida en que los seres humanos seamos curiosos y reflexivos y críticos, pues en alguna medida todos somos filósofos. La importancia de la Filosofía es realmente grande en nuestro mundo actual; pero también es preciso decir que la Filosofía siempre ha sido importante; es decir, que en todas las épocas y civilizaciones ha sido importante debido a que la misma busca el camino del conocimiento y de la sabiduría; aún así podríamos decir que la misma ha adquirido un mayor valor en la actualidad por varias razones, como por ejemplo, la importancia de entender que la destrucción del planeta es posible y que entonces debemos reflexionar para intentar transformar esta realidad” (Jesús Mosterín).

Tampouco podía evitar o alegato do meu estimado amigo o científico e filósofo Mario Bunge, un dos pensadores máis importantes do século XX e das dúas primeiras décadas do XXI. As súas teorías relacionadas coa epistemoloxía e coa investigación científica seguen sendo referencias a nivel mundial nas universidades e centros de investigación. Nas súas reflexións considera que A filosofía é moi pertinente para a política porque se atopa no cerne de toda ideoloxía, de toda estrutura política e de calquera posición de poder.

“Richard Rorty y otros han afirmado que la filosofía está muerta. Yo creo que sigue viva, aunque gravemente enferma” (Crisis y reconstrucción de la filosofía). “La filosofía, en particular la axiología, puede decir mucho acerca de los valores. Por ejemplo, que no existen de por sí, sino que son inventados y destruidos por los seres vivos; que los hay individuales, como el bienestar y la verdad, y sociales, como la justicia y la paz; que todos los valores son analizables a la luz de la razón y de la experiencia. La filosofía interviene tanto en la formación de cosmovisiones como en la de políticas estatales. Lo primero es obvio, ya que una concepción del mundo puede ser materialista o idealista, laica o religiosa, individualista o globalista, egoísta o altruista, etc. En cuanto a la intervención de la filosofía en el diseño de políticas económicas y culturales, recuérdese que toda política de ese tipo se basa tanto sobre datos sobre el estado actual de la sociedad como sobre alguna ideología, y que el corazón de toda ideología es filosófico, ya que la ideología es la parte de la cosmovisión que se ocupa de asuntos sociales” (Mario A. Bunge).

Finalmente, o alegato de Jürgen Habermas, un dos últimos representantes da Escola de Francfort, que aos seus noventa e dous anos continúa filosofando e prestixiando esa característica tan humana que se denomina “pensar”.

“A filosofía é compromiso por e co real, por e co que acontece. Só desde unha perspectiva libremente comprometida, desde a propia subxectividade, se poden afrontar as diferentes problemáticas que presenta unha época determinada. O “histórico” e o “biográfico” só marcan a dirección, pero isto non garante que se elixa correctamente o camiño, nin que se o prosiga”. O compromiso, pois, é fundamental na actitude filosófica” (J. Habermas).

A pesar de todos estes argumentos en defensa da filosofía, eu non son optimista respecto ao seu futuro nos plans de estudos, presentes e futuros. Estou totalmente convencido de que os nosos Gobernos teñen a sentencia rexistrada: Filosophía delenda est!


—————————————————————————————————

Outros artigos de Avelino Muleiro

Artigo: ” Fronteiras borrosas na realidade xeracional “

Artigo: ” Auf Widersehen, Viena. Dankeschön ”

Artigo: ” Encontros -imaxinarios-en Viena (III). Freud-2 “

Artigo: ” Encontros- imaxinarios- en Viena (II). Freud-1 “

Artigo: ” Avelino Muleiro : “Encontros –imaxinarios– en Viena (I)” “

Artigo: ” Festas do Nadal e a súa historia “

Artigo: ” O cerebro humano, esa caixa negra da nosa conduta “

Artigo: ” Mente, cerebro e conciencia (II) “

Artigo: ” Mente, cerebro e conciencia (I) “

Artigo: ” Pienso, luego Resisto “

Artigo: ” Da caverna platónica á nova Barataria “

Artigo: ” A linguaxe, instalada no idiolecto e na evolución social “

Artigo: ” Viaxe polas entrañas da hermenéutica “

Artigo: “A xustiza, entre o veo da ignorancia e a Intelixencia Artificial “

Artigo: ” Malos tratos e crueldade “

Artigo: ” Movementos feministas e ideoloxía de xénero “

Artigo: ” Dereitos humanos e dereitos dos animais “

Artigo: ” Violencia patolóxica “

Artigo: ” Posmodernidade e medios de comunicación “

Artigo: ” A ilusión da eterna xuventude e da inmortalidade: pode ser reversible o envellecemento? “

Artigo: ” Filosofía Médica (II): A historia da medicina e os seus retos actuais “

Artigo: ” Filosofía Médica (I) :Relación da medicina coa filosofía e coa ciencia “

Artigo: ” De quen son os fillos? “

Artigo : ” O Poder da Intelixencia Emocional “

Artigo : ” Devalo da Galicia interior

Artigo : ” Filosofía Política: realismo e perversións políticas ( II ) “

Artigo : ” Filosofía Política: realismo e perversións políticas ( I ) “

Artigo : ” Negacionismo e represión social “

Artigo :Reclamos tóxicos

Artigo : Ditame aberto ás ideoloxías (II)

Artigo : ” Ditame aberto ás ideoloxías (I)  

Artigo : Crise de Valores

Artigo : ” A paz perpetua

Artigo : ” Científicos, expertos, médicos e filósofos

Artigo : ” Regreso ao futuro

Artigo : ” Parte de guerra

Artigo : ” Mario Bunge, embaixador do Carballiño

————————————————————————————————–

Curriculum de Avelino Muleiro García

-Licenciado en Filosofía pola Universidad dee Barcelona.
-Catedrático de Filosofía do Instituto Alexandre Bóveda (Vigo).
-Director durante seis cursos académicos do IB. Alexandre Bóveda.
-Profesor do Instituto Ausias March (Barcelona) no curso académico 1968-69.
-Profesor de Filosofía da Universidade de Santiago de Compostela nos cursos 1970-71 e 1971-72.
-Subdirector Xeral de Bacharelato da Consellería de Educación da Xunta de Galicia (1986 e 1987).
-Fundador e presidente do partido político Nacionalistas de Galicia (NG).
-Co-fundador e actual presidente do Grupo Aletheia de Filosofía.
-Fundador e actual Director do Instituto de Estudios Carballiñeses.
-Director da revista Ágora do Orcellón.
-Presidente da asociación Álvaro das Casas.
-Vocal da asociación Amigos da Universidad de Vigo.
-Membro do consello de redacción do boletín Tres Campus (Amigos da Universidade de Vigo).
-Membro cofundador da Táboa da historia de Galicia.

Obras

Colaborador semanal de Diario16 (desde finales dos ochenta e comenzos dos noventa).
-Colaborador semanal de Atlántico Diario, durante cinco anos, co logotipo El Surco (en castellano) e Xermolo (en galego).
-Publicou traballos da súa especialidade (Nietzsche, Wittgenstein, Lóxica…) en libros e revistas filosóficas.
-Colaborador en libros e revistas culturales (Festa da palabraEncontros coa tradición. Conversas no RibeiroTres CampusVerbas aos mozos galegos, de Álvaro das Casas -en edición facsímile-, O Manifesto UCRA, de Álvaro das Casas –edición facsímile-, etc).
-Prologuista de varios libros (Nomes do Ribeiro -de Frutos Fernández-, Os nomes beiramariños –de Gerardo Sacau–, Mar adiante, as Xeiras dos Ultreias, etc).
-Coordinador do libro Homenaxe a Neira Vilas e a Balbino, o neno labrego.