O Festival do Teatro Galego fixo público o Premio ao mellor espectáculo
“Dorotea Bárcena 2022”, outorgado polo público que asistiu ao festival
no Carballiño. O Péndulo é unha obra de teatro-documento que nos amosa como se
desenvolveu a sublevación militar do 1936 e o inicio da Guerra Civil en Galicia.
No acto desvelouse o premio Dorotea Bárcena ao mellor espectáculo deste ano,
outorgado polo público entre todas as obras participantes, e fíxose un balance cuantitativo e cualitativo desta 33.ª edición.
Marta Pérez, directora de Inversa teatro, agradeceu ao director do festival, ao concello e
á súa familia que conta a historia real dos catro funcionarios da Cañiza fusilados, un deles o seu bisavó. O péndulo pretende darlle voz ao relato dos vencidos e darlle a dignidade que merecen, causa aínda aberta na Arxentina.
Reivindicar este tipo de feitos, non só a nivel político e dedicou o premio á súa avoa Pepa, que morreu chamando polo pai. Tamén ao seu pai, Tirso, presente no acto. Agradeceu a todo o equipo técnico e artístico, así como aos coprodutores.
SINOPSE
Unha das singularidades da obra é que este achegamento á nosa historia colectiva faise
desde o persoal. Marta Pérez, codramaturga e actriz, trasládanos a experiencia do seu
bisavó, Tirso Gómez Freijido, membro do Partido Socialista, republicano e presidente da
Casa do Pobo da Cañiza que foi apresado e fusilado no ano 1936 no Castro de Vigo, xunto cos seus camaradas Justo Moure, Jesús Pérez e Antonio Mojón. Outro veciño da
localidade, Benjamín Malvar, apareceu asasinado nunha gabia nun alto de Ponteareas.
Xunto con eles foi apresada tamén María Gómez, alcaldesa da Cañiza e única muller que
exerceu ese cargo en Galicia durante a Segunda República. María conseguiu salvarse do
fusilamento no último momento alegando un falso embarazo. Foi condenada a cadea
perpetua e rematou vivindo en Lugo coa anarquista Urania Mella.
FICCIÓN E REALIDADE
En escena conviven ficción e a realidade. Aínda que todo que se conta é real. Marta Pérez
interprétase a si mesma no proceso de investigación do que en verdade aconteceu co
seu bisavó e co resto dos represaliados. Sobre as táboas revísase o ocorrido a partir de
documentos e testemuños reais
Nerea Brey e Rosa Puga Dávila encárganse da recreación de feitos históricos e da interpretación de personaxes como a alcaldesa María Gómez, Pura Martínez Garrido (filla do alcalde Martínez Garrido), Urania Mella, Fina Mojón (irmán dun dos fusilados que aínda está viva), veciñas, tías e mesmo a avoa e a visaboa da dramaturga.
O ROL DAS MULLERES EN ESCENA
A decisión de contar cun elenco integramente feminino responde ao feito de que a través
das mulleres da súa familia é como Marta puido acceder ao seu pasado. É por isto que
son as mulleres as que narran todo o que acontece.
Este punto de vista que Inversa presenta sobre as táboas ten que ver coa propia filosofía
da Compañía, que xa desde o seus inicios no 2009 tivo unha intención deliberadamente
feminista.
DOCUMENTACIÓN
Para a creación desta peza, desenvolveuse un proceso de investigación no que se
recompilou documentación en diferentes formatos: escritos, fotografías e audios –
seleccionados do proxecto ‘Nomes e Voces’ da Facultade de Historia de Santiago de
Compostela- que recollen testemuños sobre a Guerra Civil e a represión franquista en
Galicia. Entre estes documentos escritos atópanse as cartas que os presos enviaban ás súas familias desde o cárcere.
Tamén se conta con material da causa 432/36 extraído do Arquivo Militar de Ferrol, como
as sentenzas de morte, a transcrición do xuízo, os interrogatorios ou os escritos do fiscal.
Apórtase ademais outra documentación como as altas no Partido Socialista, xornais da
época e fotos de diferentes arquivos fotográficos tanto familiares como da colección
Bacelar de A Cañiza.
CONVITE A REFLEXIÓN
‘O Péndulo’ pretende facer xustiza e denunciar o fascismo sen caer no panfletario. A peza
pretende convidar ó publico a reflexionar e a confrontar as diferentes perspectivas, para
que despois articule as súas propias conclusións.
O obxectivo primeiro desta proposta, confesa Marta Pérez, é amosar un silencio que se
ven perpetuando dende moitas xeracións. “Creo que por fin esta xeración xa está
preparada para falar disto. E só falando poderemos sanar o presente e procurar un futuro
no que non se repitan os mesmos erros”, comenta.
‘O Péndulo’ baséase na historia da familia de Marta Pérez, pero é tamén a historia de
moitísimas familias de Galicia. “É importante non esquecer que a memoria non só é
coñecemento, que tamén é identidade. Poder expoñer isto enriba dun escenario é sacar
un tapón de silencio”, engade a actriz e coautora da obra.
A PRODUCIÓN
‘O Péndulo’ é unha produción de Inversa Teatro en coprodución co Centro Dramático
Galego, a Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia (MIT) e a Area da Memoria
Histórica da Deputación de Pontevedra. Colaboran o concello de Negreira e o concello
de Vigo.
A obra estreouse no Auditorio Municipal o venres 4 de marzo deste ano e xa percorreu
varios escenarios galegos. Despois de pasar pola MIT de Ribadavia en xullo, agora retoma na Cañiza as seguintes datas e cidades para este outono: FETEGA de Carballiño, Teatro Rosalía de Castro da Coruña, Teatro Principal de Pontevedra, Auditorio Gustavo Freire de Lugo e Gabriel García Márquez de Oleiros.
O LIBRO
A obra -que xa vai pola súa segunda edición- está publicada por Edicións Positivas dentro
da colección de literatura dramática DiTeatro. Nesta edición incluiranse algúns dos
documentos orixinais que as actrices manexan no espectáculo e que conforman parte da
narrativa do mesmo.
MONTAXE
Texto: Marta Pérez e Ernesto Is
Dirección, espazo escénico e iluminación: Carlos Álvarez-Ossorio
Interpretación: Nerea Brey, Marta Pérez e Rosa Puga Davila
Construción Escenografía: Juan Bas
Espazo sonoro e vídeo: Jesús Andrés Tejada
Deseño gráfico: Marieta R.
Fotografía: Arquivo Bacelar -A Cañiza
Produción: Marta Pérez
INVERSA TEATRO
INVERSA Teatro é unha compañía unipersoal dirixida e xestionada por Marta Pérez desde
o ano 2009.
Para cada obra, INVERSA conta con diferentes profesionais que realizan diversos traballos
dentro dela co modus operandi da creación colectiva ou semicolectiva. Traballos como
o de autoría ou coautoría, dirección ou codirección, interpretación, etc…, sempre baixo
a ollada e a produción da fundadora.
INVERSA Teatro aposta por un teatro contemporáneo e de experimentación onde poder
levar a cabo textos de dramaturgos e dramaturgas galegas contemporáneas.
Un dos puntos clave para INVERSA Teatro é a súa intención feminista e a súa aposta
filosófica. Non é casual que todas as súas obras cuestionen o papel da muller na sociedade non que manteñan un discurso crítico coas estruturas sociais e políticas do sistema.
INVERSA Teatro ten viaxado e asistido a diferentes festivais en Brasil, Colombia, México,
Venezuela, EE. UU. e Portugal e producido os seguintes espectáculos: Paper Dolls, Expostas, Kamouraska, Té con Kant, Fémina Sapiens, Sofía e as Postsocráticas e Sofía (unipersoal).
Nesta 33.ª edición, o Premio de honra, entregado o pasado venres 9, foi para Eduardo
Rodríguez Cunha “Tatán”, pola súa ampla traxectoria de 39 anos nos que comezou como
marionetista e se converteu nun referente do teatro de obxectos en Galiza, fundador, entre outras de Tanxarina Teatro en 1983 (ver biografía e cv abaixo)
